2012an EHUko irakasle eta ikertzaile talde batek Gipuzkoako lurraldean hiri-hondakinen kudeaketa eta tratamenduari buruzko txosten bat egin zuen (hemen eskuragarri). Txosten hori, Gipuzkoa Foru Aldundiak eskatuta egin zen ikuspegi teknikotik informazioa izateko eta prozedurak ebaluatzeko helburuarekin, garai hartan zegoen eztabaida politikotik kanpo.
Asmo honekin EHUko lan talde bat antolatu zen jarraian zerrendatzen diren parte-hartzaileek osaturik:
-
Itxaro Latasa (Giza Geografiako irakasle titularra)
-
Peio Lozano (Eskualde Analisi Geografikoko irakasle titularra)
-
Gorka Bueno (Teknologia Elektronikoko irakasle titularra)
-
Roberto Bermejo (Ekonomia Aplikatuko ohorezko laguntzailea)
-
David Hoyos (Ekonomia Aplikatuko irakasle titularra)
-
Iñaki Lasagabaster (Administrazio Zuzenbideko, Zuzenbide Konstituzionaleko eta Zuzenbidearen Filosofiako katedraduna)
Gipuzkoan indarrean dauden planak eta hiri-hondakin solidoen bilketaren eta erabileraren egoera aztertzea izan zen egindako azterketaren abiapuntua. Azterketa horrek agerian utzi zuen egoera premiazkoa zela zentzu askotan, eta, bereziki, hondakin organikoen erabilerari zegokion guztian. Gipuzkoako hondakinen tratamendua eta kudeaketa arautzeko esparrua bi tresnek finkatzen zuten: 1) 2008an onartutako Gipuzkoako Hiri Hondakinak Kudeatzeko Hondakinen Plan Integrala, (PIGRUG) aurrerapen-dokumentuak, eta 2) probintziako Hondakinen Plan Sektoriala. Tresna horiek hiru konpostaje-planta eta biometanizazio-planta bat eraikitzea aurreikusi zuten. Hala ere, 2012an, konpostaje-planta pilotu bakarra zegoen, Lapatxekoa (Azpeitiakoa), urtean 2.500 tona bakarrik tratatzeko diseinatua zegoena. Hondakinen tratamendurako alternatiba nagusia errauste-planta bat zen, Gipuzkoan sortutako hiri-hondakin guztien% 68,42 erreko zituena. Hori guztia Europar Batasunak berak gutxieneko hondakinen politika defendatzen zuen unean gertatzen zen eta Europar Batasunak Hondakinei buruzko azken Esparru Zuzentaraua eman (2008) eta lau urtera. Izan ere, txostena egin eta bi urtera, Europako Batzordeak “/2014/0398” Komunikazioa igorri zuen: ekonomia zirkular baterantz: zero hondakineko programa Europarentzat. Jakinarazpen horren aurretik, 2008ko zuzentarauak hondakinen hierarkia bat ezarri zuen, hondakinen tratamendu mota desberdinen lehentasun-ordena zehazten zuena. 5 maila finkatu ziren, eta prebentzioa izan zen mailarik altuena edo lehentasunezkoa, eta biltegiratze segurua, berriz, baxuena. Prebentzioaren azpitik eta ordena horretan, berrerabiltzeko prestatzea, birziklatzea eta, laugarrenik, edozein motatako balorizazioa, energetikoa barne.
2010ean, Europako Parlamentuak argi hitz egin zuen hondakin organikoen tratamenduari buruz, konpostaje eta biometanizazio bidezko tratamenduaren alde agertuz eta errausketaren aldean dituzten abantailak berariaz aipatuz. Are gehiago, Europako Legebiltzarrak 2014a baino lehen proposamenak aurkezteko eskatu zion Batzordeari, Europa mailan hondakinen zabortegien debeku orokorra pixkanaka ezartzeko eta, hamarkada honen amaierara arte, hondakin birziklagarri eta konpostagarrien errausketa pixkanaka ezabatzeko.
Nola ulertu, orduan, Gipuzkoan ezarri nahi zen Hondakinen Plan Integralak hiri-hondakinen eta pareko hondakinen bi heren baino gehiago balorizatzea proposatu izana?
PIGRUGen eta hondakinen arloko Europako politikaren zegoen desfasea ikusita, erabaki zen 1) Europako hondakinen arazoa kokatzen den esparruaren testuinguru ekonomikoa, juridikoa eta sanitarioa aztertzea, eta 2) hondakinak kudeatzeko Europako eredua aztertzea. Bi kasuetan, helburua informazio zientifiko egiaztatua biltzea zen, politikarien, teknikarien eta gizartearen hausnarketa bideratzeko, Gipuzkoan ezarri nahi zen hondakinen plana aldatzeari begira.
Lehenengo atalari dagokionez, honako gai hauek aztertu ziren: materialen urritasun orokorra; materialen ekonomia zirkularraren oinarriak; lehengaien Europako estrategia; hondakinen Europako politika, aurreko estrategiaren alderdi partzial gisa; zero hondakinen politikaren azterketa ekonomikoa; ondorioak eta gomendioak kudeatzaile publikoei.
Bigarren atalean, hondakinak kudeatzeko Europako ereduaren xehetasunak bildu, aztertu eta azaldu ziren. Europar Batasuneko organoek emandako arauak, irizpenak eta txostenak bildu ziren. Bertan ere jaso ziren hondakinak tratatzeko eta kudeatzeko aukerak, mugak eta esperientziak, guztiak 2008ko Hondakinei buruzko Europako Zuzentarauarekin bat zetozenak.
HHSak (Hiri-Hondakin Solidoak) kudeatzeko PIGRUGek proposatutako irtenbideen kostu ekonomikoari eta ingurumen-inpaktuari buruzko zalantzak konpontzen laguntzeko, bizi-zikloaren azterketa bat egin zen. Azterketa horretan, bi kudeaketa-eredu eta horietako bakoitzerako agertoki desberdinak aztertu ziren. Ereduetako bat PIGRUGek proposatutakoa zen, hau da, HHSen zati handi baten errausketan eta balorizazio energetikoan oinarritutakoa. Beste eredua zaborrak inertizatzeko prozesu ideala zen, energiarik kontsumitzen ez duena, ez eta hondakinik edo isuririk sortzen ez duena. Emaitzek abantaila argiak erakutsi zituzten bigarren ereduaren alde. Bi ereduek zabortegira bideratutako 80 Kt inguru sortzen dituzten arren, balorizazio energetikoko errauste-sistematik datozen hondakinek lixibatu, errauts eta zepa kantitate handiak sortzen dituzte, hau da, arriskutsuak diren hondakinak.
BORROKA GALDUA
Zubietako erraustegia eraikitzeko prozesuan
Iturria: https://www.idar.es/index.php/my-product/incineradora-zubieta/
Txostena amaitu eta zortzi urte igaro ondoren, azkenean, ez zitzaien jaramonik egin emaitzei, herritarren oposizioari eta ekonomia zirkular eta jasangarri baterantz aurrera egingo duten baliabideak kudeatzeko ereduak hartzeko helburu guztiei.
Azkenik, Gipuzkoako Foru Aldundiak hondakin ez berrerabilgarritzat edo birziklagarritzat jotzen dutenaren errausketan oinarritutako kudeaketa-eredua aukeratu zuen. 2015ean, erakundeak 2008an onartutako PIGRUGek jasotzen zituen datuak eguneratu zituen, eta honako dokumentu hau igorri zuen:
Errausketa-planta birdimentsionatzeaz gain, biztanleriaren hazkundeari eta hondakinen ekoizpenaren bilakaerari buruzko aurreikuspenez gain, dokumentuak dio planak Hondakinei buruzko Europako Zuzentarauaren baldintza guztiak betetzen dituela. Dokumentuak berak jasotzen du Europako Parlamentuak egindako eskaera, hondakinei buruzko zuzentarau berriak, ekonomia zirkularreko paketean txertatuta, udal-hondakinetan sartutako material guztiak berreskuratzeko eta birziklatzeko% 70eko prestakuntza-helburu bat izan dezan. Orduan,
a) udal-hondakinen guztizkoa 2010ean 412.055 tonako kopurura iritsi bazen (aipatutako dokumetuak berak jasotzen duen kopurua);
b) dokumentuan bertan frogatzen den eta eremu guztietan aitortzen den bezala, biztanle bakoitzeko hondakinen ekoizpena beheranzko bidean badago,
¿nola azaltzen da bakoitzak 100.000 tona errausteko ahalmena duen bi lerroko errauste-planta bat eraiki izana?
Gaur egun, errauskailuaren instalazioak amaituta daude, proba-fasean ari da lanean eta laster erabateko errendimenduan egongo da.